Supervision that still matters
https://vhmf.nl/images/stories/informatief/Informatief2025-108w.pdf
Toezicht roept bij veel Nederlanders weerstand op. Onze egalitaire volksaard speelt hierin een grote rol: we houden van vrijheid, maar niet van willekeur. Regels worden alleen geaccepteerd als ze logisch en eerlijk lijken. Toch kunnen we in een samenleving van 18 miljoen mensen niet zonder afspraken. Ze zorgen voor orde en leefbaarheid, maar brengen ook spanningen met zich mee. Het evenwicht tussen vrijheid en handhaving is een constante uitdaging in Nederland, waarin toezicht een sleutelrol speelt.
Afspraken zijn essentieel voor een samenleving. Ze regelen het gebruik van gemeenschappelijke middelen, zoals pensioenen, belastingen en subsidies. Wie draagt bij aan deze voorzieningen en in welke mate? Dat roept vragen op over rechtvaardigheid: betalen zzpâers evenredig veel belasting als multinationals? Hoe zorgen we ervoor, dat subsidies voor duurzaamheid daadwerkelijk terechtkomen bij bedrijven die milieuvriendelijke doelen nastreven? En wat is een redelijke bijdrage aan zorg en onderwijs? Tegelijkertijd zijn er altijd âfree ridersâ: mensen die profiteren zonder bij te dragen. Denk aan belastingontduikers, zwartwerkers of bedrijven die milieuregels ontwijken. Deze groepen zetten het systeem onder druk en maken toezicht onvermijdelijk.
Toezicht moet meer zijn dan het blindelings afdwingen van regels. Het moet effectief en rechtvaardig zijn om vertrouwen te verdienen. Wanneer dat ontbreekt, zoals bleek bij de toeslagenaffaire, kan het rampzalige gevolgen hebben. Dit schandaal toonde niet alleen een falend systeem, maar ook hoe hard toezicht kwetsbare groepen kan raken. Zoiets mag niet opnieuw gebeuren. Tegelijkertijd mag toezicht geen bureaucratisch monster worden, waarin kleine fouten zwaar worden bestraft, terwijl grote overtreders de dans ontspringen. De kern is proportionaliteit: fouten moeten in verhouding tot hun impact worden aangepakt. Een voorbeeld hiervan is de bouw- en horecasector, waar toezicht kan vastlopen door detailregulering door een overvloed aan complexe voorschriften rond voedselveiligheid, vergunningen en hygiĂ«ne in de horeca en constructieve veiligheid en milieueisen in de bouw. Hierdoor kan de focus verschuiven naar kleine administratieve fouten, terwijl grotere risicoâs en opzettelijke overtredingen onderbelicht blijven.
Een kleine administratieve fout mag niet even zwaar wegen als opzettelijke fraude. Tegelijkertijd werkt toezicht pas als mensen begrijpen waarom bepaalde regels gelden. Het bevorderen van transparantie en duidelijkheid is daarom cruciaal. Mensen accepteren toezicht sneller, als ze zien, dat het eerlijk wordt toegepast en als het toezicht zelf niet onevenredig belastend is.
In de financiële wereld zien we hoe toezicht effectiever kan zijn. Banken worden niet alleen gecontroleerd op het naleven van kapitaaleisen, maar toezichthouders bevorderen ook transparantie en beschermen consumenten tegen misleidende praktijken. Dit gaat verder dan het afdwingen van regels; het draagt bij aan een breder gevoel van rechtvaardigheid en vertrouwen in het financiële systeem.
De Belastingdienst biedt een ander positief voorbeeld. Naast handhaving kan de dienst bijdragen aan rechtvaardigheid door duidelijkere communicatie en een menselijke benadering. Een systeem dat kwetsbare groepen beschermt en voorkomt dat mensen door fouten in grote problemen komen, versterkt het vertrouwen. Tegelijkertijd is het belangrijk dat belastingontduikers hard worden aangepakt. Het huidige systeem, waarin vaak wantrouwen ontstaat door onbegrijpelijke processen of disproportionele straffen, laat zien dat er nog wel ruimte is voor verbetering.
Toezicht moet flexibel en menselijk zijn. Regels moeten niet star worden toegepast, maar ruimte laten voor overleg en het erkennen van goede intenties. Straf is belangrijk, maar beloning kan minstens zo effectief zijn. Dit voorkomt, dat toezicht puur als negatief wordt ervaren en onderstreept het gezamenlijke belang van naleving. Het toezicht moet zich vooral richten op de âfree ridersâ die bewust de afspraken ondermijnen, zonder anderen onnodig te belasten.
Vertrouwen is de sleutel in een egalitaire samenleving. Mensen moeten voelen, dat toezicht rechtvaardig, proportioneel en transparant is. Een systeem, dat deze principes naleeft, voorkomt chaos en versterkt de bereidheid om vrijwillig afspraken na te leven. Het voorkomt ook, dat toezicht ontaardt in een machtsstrijd, waarin de ene groep wordt bevoordeeld boven de andere.
Toezicht is geen noodzakelijk kwaad, maar een middel om een functionele en rechtvaardige samenleving te bevorderen. Het moet stevig genoeg zijn om degenen die de regels bewust overtreden in toom te houden, maar flexibel genoeg om redelijkheid te waarborgen. Door rechtvaardigheid en transparantie centraal te stellen kan toezicht bijdragen aan een samenleving, waarin afspraken worden nageleefd, omdat mensen het nut ervan inzien. Alleen dan kan toezicht Ă©cht ertoe doen.
Supervision provokes resistance among many Dutch people. Our egalitarian nature plays a major role in this: we like freedom, but not arbitrariness. Rules are only accepted if they seem logical and fair. Yet in a society of 18 million people, we cannot do without agreements. They ensure order and liveability, but also bring tensions. The balance between freedom and enforcement is a constant challenge in the Netherlands, in which supervision plays a key role.
Agreements are essential for a society. They regulate the use of common resources, such as pensions, taxes and subsidies. Who contributes to these provisions and to what extent? This raises questions about fairness: do self-employed people pay an equal amount of tax as multinationals? How do we ensure that subsidies for sustainability actually go to companies that pursue environmentally friendly goals? And what is a reasonable contribution to healthcare and education? At the same time, there are always âfree ridersâ: people who profit without contributing. Think of tax evaders, illegal workers or companies that evade environmental regulations. These groups put the system under pressure and make supervision inevitable.
Supervision must be more than blindly enforcing rules. It must be effective and fair to earn trust. When this is lacking, as was evident in the benefits scandal, it can have disastrous consequences. This scandal not only showed a failing system, but also how badly supervision can hit vulnerable groups. Something like this must not happen again. At the same time, supervision must not become a bureaucratic monster, in which minor errors are severely punished, while major offenders get away with it. The key is proportionality: errors must be tackled in proportion to their impact. An example of this is the construction and hospitality sector, where supervision can get bogged down by detailed regulation due to an abundance of complex regulations on food safety, permits and hygiene in the hospitality sector and structural safety and environmental requirements in construction. This can shift the focus to minor administrative errors, while major risks and deliberate violations remain underexposed.
A minor administrative error must not be as serious as deliberate fraud. At the same time, supervision only works if people understand why certain rules apply. Promoting transparency and clarity is therefore crucial. People are more likely to accept supervision if they see that it is applied fairly and if the supervision itself is not disproportionately burdensome.
In the financial world, we see how supervision can be more effective. Banks are not only monitored for compliance with capital requirements, but supervisors also promote transparency and protect consumers from misleading practices. This goes beyond enforcing rules; it contributes to a broader sense of fairness and trust in the financial system.
The Tax and Customs Administration offers another positive example. In addition to enforcement, the service can contribute to fairness through clearer communication and a human approach. A system that protects vulnerable groups and prevents people from getting into serious trouble due to mistakes strengthens trust. At the same time, it is important that tax evaders are dealt with harshly. The current system, in which mistrust often arises due to incomprehensible processes or disproportionate penalties, shows that there is still room for improvement.
Supervision must be flexible and human. Rules should not be applied rigidly, but leave room for consultation and the recognition of good intentions. Punishment is important, but reward can be at least as effective. This prevents supervision from being experienced as purely negative and underlines the shared interest of compliance. Supervision must focus primarily on the âfree ridersâ who deliberately undermine the agreements, without unnecessarily burdening others.
Trust is key in an egalitarian society. People must feel that supervision is fair, proportionate and transparent. A system that complies with these principles prevents chaos and strengthens the willingness to voluntarily comply with agreements. It also prevents supervision from degenerating into a power struggle in which one group is favoured over another.
Supervision is not a necessary evil, but a means to promote a functional and fair society. It must be strong enough to keep those who deliberately violate the rules in check, but flexible enough to guarantee reasonableness. By focusing on fairness and transparency, supervision can contribute to a society in which agreements are complied with because people see the benefit of it. Only then can supervision really matter.
Ricky Turpijn
